“O feito máis terrible que tivo lugar no cárcere da Coruña mentres eu estiven presa foi cando mataron a garrote vil a Manolito Bello.( 1 xulio 1946) Foi horrible. Horrible! Meteron os ferros do garrote no cárcere, todos sentimos como os colocaban…. Foi ao amencer. Despois diso, ninguén quixo saír da celda en todo o día.”
Testemuño de Emilia Patiño recollida por Fernando Vidal Collazo en Pontedeume agosto de 2006.
Contaba Manuel Cruz, de Corme, preso no 1945 por axudar á guerrillan, que a comunicación no cárcere facíase por morse: “petaban nas tuberías, porque alí no cárcere había moitos telegrafistas dos barcos”. Os condeados a morte estaban en celas separadas. Sabían cando os ían matar polos siñais acústicos. Despois por morse dixenralle que Manolito Bello conseguíu que o mataran vestido con uniforme do exército guerrilleiro.
Testemuño do sobriño Quico Cruz
“Natural de Corme (Ponteceso), Avelino naceu en 1916. En 1936 estaba solteiro e tiña a profesión de xornaleiro. Durante a guerra civil española incorporouse á 1ª Compañía do 4º Batallón, na 1ª Brigada Mixta Lister, ademais de loitar no Batallón de Milicias Populares Galegas, do Exército republicano. Así mesmo, estivo subscrito á revista Nova Galicia, portavoz dos antifascistas galegos. Coa derrota do II República, Avelino refuxiaríase en Francia.
En agosto de 1939 permanecía ingresado no campo de concentración de Argelés; posteriormente regresou a España, onde traballou na construción naval nas bancadas dos estaleiros ferroláns.
A principios do 1945, Rivas Pombo tiña afiliación comunista e o domicilio na Coruña, rúa San Roque de afora, 25, baixo, aínda que no mes de maio de 1945 residiu transitoriamente na fonda O Catro Vilas Ourensás, sita na coruñesa rúa de San Andrés, número 21.
Declarado antifascista, entre 1944 e 1945 exerceu de ligazón da guerrilla antifranquista. Neste último ano, Francisco Caridad Mateo e José Gómez Gayoso, alcumado como Juan, enviados polo PCE, hospedáronse na Coruña, rúa Pontenova, 5 baixo, vivenda na que residía Abel García Sánchez, sendo este último detido pola policía o 11 de maio de 1945, xunto con Eduardo Sánchez Lago, propietario do Bar Luz, de Vereda del Polvorín, 2, e de Avelino Rivas Pombo, acusados de actividades subversivas contra o Réxime franquista.
Edelmiro (alcume de Rivas Pombo) e os seus compañeiros de infortunio foron torturados e encarcerados o 17 de maio na Prisión Provincial coruñesa. Polas declaracións dos detidos, a Policía franquista apresaría a José Blanco Núñez, Ferreirín, Manolito Bello, José Soto Pombo e ao primo irmán de Avelino, Francisco Cousillas Pombo, aínda que Rivas sería posto en liberdade o día 19 de xuño seguinte sen cargos.
Emilia Patiño era viuda do filósofo, pensador e escritor Carlos Gurméndez (falecido en 1994). Fai uns poucos anos, antes do seu falecemento, mantivese unha entrevista con ela e a súa filla Yolanda na súa casa de Madrid. Queriamos falar sobre Manolito Bello.
Emilia sempre tivo unha inquietude e mantivo un sentimento de gran tristeza por él. Nunca chegou a coñecelo, pero si coincidiu con el no terrible momento que o executaron a garrote vil no cárcere de Coruña. Recoñece que ese 11 de xulio de 1946 foi unha das peores noites da súa vida.
Esa noite, Emilia contaba 25 anos, aos presos non os deixaron saír das celas, a comida metíanlla dentro e o silencio era aterrador. Ela sabía que detiveran a Manolito porque no cárcere había dúas mulleres, unha moi maior e a outra funcionaria de prisións e entre o que estas dúas mulleres contábanlles e que Emilia -debido a problemas de saúde- atopábase na enfermería, podía acceder a unha maior información que o resto das presas. Ademais, as carceleiras xogaban con certa ambigüedad por temor a que a República volvera instaurarse.
A ejecución foi no patio do cárcere e Emilia reafírmase ó dicir que Manolito era inocente de ter matado a Arcadio Vilela ( activo participante do grupo de Caballeros de La Coruña) que isto o afirmaría ante calquera xuíz, maxistrado, notario ou o que fose. E, que ademais, no propio xuízo díxose que as balas que mataran a Vilela eran da propia Garda Civil. E así está recollido na sentenza que se atopa no arquivo.
Chuqui Trillo
(entrevista realizada no 2010)
Emilia Patiño Fernández, naceu na Coruña, en rúa Mercado. Mentres que o seu pai era de procedencia obreira, avós mariñeiros nados en Mera, a súa nai era de orixe burguesa.
Emilia Patiño non se achantou cando neniña perdera ó seu pai Manuel Patiño Puerto, capitán da Guardia de Asalto asasiñado en Sevilla por non unirse ó golpe.
Tampouco por non poder estudar no colexio de orfos nin cando na academia Galicia ó entrar na clase coa filla do asasiñado José Miñones lles decían: “los rojos a Rusia”.
Emilia Patiño asumíu un día o encargo de persoas do PC e eses días mercou telas roxas, marelas e moradas, e sacos e cordas. En dous días rematounas de coser.
E o primeiro de maio de 1946 a cidade de A Coruña espertou cun cento de bandeiras republicanas colgadas pola cidade, unha delas diante do edificio de Falanxe na plaza de Pontevedra.
Emilia é detida e xulgada. Ela mesma comenta que o día que saía dos calabozos para ser enviada ao cárcere, puido ver como un dos carniceros que había daquela na rúa de Panaderas, entraba a quedarse a durmir nos calabozos para evitar que a guerrilla o fóra deter ás súa casas.
Pasou seis meses e un día no cárcere da Coruña.
Recorda no video a vida e a ideoloxía do seu pai, a súa ideoloxía republicana, o asesinato de amigos do seu proxenitor e del mesmo, a infancia e os recordos na súa cella.
En la cárcel me metieron en un calabozo con una ventanita allá arriba y un petate una especie de colchoneta hecho con hojas de maíz.
En el juicio, después de acusarme de lo que les dio la gana, el fiscal , cuando terminó todo se dirigió la publico y dijo :
-¿Ustedes saben estos hombres de donde vienen y a donde van? ¡Vienen de Rusia y van a sojuzgar al pueblo español!
Estuve con Fina Grañas, prima de Foucellas, Paca Souto, porque en su casa había estado Foucellas y a su marido lo llevaron preso ocho años de cárcel al penal de Burgos. Despues quedamos Enriqueta Otero y yo. Poco después vinieron dos mujeres una madre y una hija porque avisaron a los guerrilleros que venía la guardia civil y las cogieron porque iban a llevar un papel al consulado inglés de Coruña, cuando las cogieron se tragaron el papel.
En la cárcel asesinaron a Manolito Bello y no dejaron salir a nadie. Fue un día muy triste.
Unha vida truncada os 21 anos
Manuel Luís Bello Parga, mais coñecido como Manolito Bello, nace o 13 de xaneiro de 1925 na Coruña, na rúa Monelos. Dende moi novo é testemuña da represión brutal que exerce o fascismo na súa cidade e da que é vítima tamén a súa propia familia. Pertence a unha xeración de xente nova que, a pesar de non ser protagonista da guerra, non se adapta e dobrega á nova situación que representa a ditadura.
Memoria do cárcere A Coruña 
Debe estar conectado para enviar un comentario.