La represión -y pasión- de los Carabineros de la Costa da Morte

Por Luís Lamela

“Hace algunos años que un fisterrán de Corcubión, Raul Gómez Coiradas, puso en mis manos una serie de documentos y un texto escrito por uno de sus hijos, entre los que se encontraba una “Relación nominal del personal de Carabineros, que el 26 de julio último” -se refiere a 1936- “se fugaron por este puerto en los vapores ‘Santa Eulalia’ y ‘Santa Rosa’”.., un documento fechado en Muros el 10 de abril de 1937 y firmado por el comandante militar de los sublevados franquistas en dicha localidad.

En total aparecen 36 nombres de Carabineros fugados a la zona republicana desde el puerto de Muros, y en esa relación figuran varios de los que estaban destinados en localidades de la actual comarca de Fisterra: de Corcubión, Manuel Fernández Costa, Justo Gómez Vergés y Ricardo del Puerto Prada; de Muxía, Francisco Vivane Casas; de Fisterra, José García Magdaleno y de Cee, Felipe Vera Vera…

Seguir lendo

As mulleres dos presos

Conta Hernán Quijano ( seudónimo de Luís Seoane) as tristes circunstancias polas que pasaron as mulleres dos presos da Coruñae a súa heroicidade.

“Y así, cientos y cientos. Las mujeres de los presos, cuando iban por las mañanas a la cárcel a llevarles la comida, recibían aterradas la noticia de que el preso había sido puesto en libertad la noche antes. Invariablemente el cadáver aparecía aquella misma mañana.

Las mujeres de La Coruña enloquecidas de desesperación decidieron oponerse a que aquellos crímenes continuasen. Temblando por la vida de sus padres, hijos o hermanos que cada noche podían ser asesinados, resolvieron a la desesperada no separarse ni de día ni de noche de las puertas de la prisión y, efectivamente, dispuestas a que las matasen allí antes que alejarse, constituyeron una guardia patética en torno a la cárcel.

Los centinelas las rechazaban a culatazos, y los guardias se las llevaban de allí a rastras, pero ellas resistían heroicamente en aquel lugar, y por cada una que se llevaban detenida o que caía desfallecida, diez más venían a sustituirla.

Aquella vela trágica de las mujeres en torno a la cárcel durante la madrugada para impedir que los falangistas siguieran sometiendo sus asesinatos, fue uno de los episodios más horrendos del terror. No hubo manera de arrancarles de allí. Y consiguieron que a lo menos durante unas noches los falangistas no se atrevieran a sacar de la cárcel a sus víctimas.

Pero poco después el terror tomaba nuevas formas y los asesinatos seguían cometiéndose merced a más complicados expedientes”.

Extraído de: Hernán QUIJANO (Seudónimo de Luis Seoane) Galicia Mártir – Episodios del terror blanco en las provincias gallegas. Ediciones Neos, Buenos Aires, circa 1949  

Memoria de Ferro

Memoria de Ferro, escrito por Antón Patiño Regueira é un libro crudo, onde sen tapuxos nin medias tintas expón historias reais da dureza da represión na  Coruña e Monforte. Historias reais; escenarios que sen dúbida, para os habitantes destas dúas vilas serán coñecidos, e quizá tamén os nome aparecidos, o cal fai o libro aínda máis impáctante. Historias con nomes e apelidos, ou alcumes; de familias ao completo, perseguidas sen un motivo lóxico, destrozadas e sumidas no sinvivir de non poder recuperar o corpo do seu ser querido por que o teñen retido en vilas cercanas, e quen intenta recuperalo volve co medo no corpo e sen ganas de falar do tema. Un libro para reflexionar sobre a triste e escura situación que se vivíu no Franquismo. 

Velaivan dous casos.

                                                                                                                                                David Lozano

                                                                                                                   

Antonio, 15 anos

“A familia García Rivadulla vivía entre a rúa Marconi e ali viñeron polo seu fillo os primeros días do alzamento militar. Non tiña máis de 15 años estaba marcado por ser da corda  dos irmáns do France. Catro meses tiverono preso para desgusto dos seus país e a señora María, a súa madriña que temía pola súa sorte. E temeron ben por que o mataron.”

Seguir lendo

Pilar Sánchez e Ermitas Pena

pilara sanchez dona de manuel pena camino e a filla Ermitas.jpg

Ermitas Pena nace no ano 1934 e con dous anos xa lle deteñen ó pai, Manuel Pena Camino, que foi condeado a cadea perpetua por unha acción contra o ferrocarril[i].

A mai Pilar Sánchez Vázquez,  deixa a nena e ó outro fillo, Constantino, coa familia na aldea de Castro en Cuntis e marcha  a Santiago a servir para estar perto do seu home. Mentres, ve como executan a Calvelo, a Manuel mándano ó cárcere de Coruña. Pilar marcha a Coruña,  e traballa de cociñeira e coidando os nenos dunha familia  propietaria da carnicería “La Santiaguesa” na plaza de España,  isto permitíalle levar comida a Manuel.

Manuel vive as penalidades do cárcere pero sae no ano 1940 con “certa preparación”  – xa que alí estudaban-  e  traen xunto a eles a súa nena Ermitas. Instálanse nunha casa no  campo de Artilleria. A nena pode estar co seu pai que empezou a traballar vendendo queixos e ovos nas feiras. Pouco tempo pasou con el a nena,  porque enseguida vaino buscar a Garda Civil.  Grazas ós veciños que indicaron que estaba fóra, puido salvarse. Esa mesma mañan  a muller  Pilar envolve nun chal á nena e marchan á praza de España para coller Manuel  o autobús da feira,  e para non volver nunca. “Prefiro morrer que volver ó carcere” -dixera Manuel antes de marchar-  e alá marchou ó monte.

E  incorporouse á guerrilla de Benigno Andrade “Foucellas”, Freijo e Ponte, na IV Agrupación Guerrilleira de Galicia.

A familia con todo  ía velo á aldea, tamén a Curtis á casa veciña da que,  xunto a estación do tren, tiña a muller do Benigno Andrade “Foucellas” – a de “Pedro de Porco”- tamén  víanse en Betanzos e alí ía Ermitas coa mai, mesmo a lugares do monte: nunha xesteira, ou xunto a un río

-E se nos collen aquí ? – desesperada- dicía a muller Pilar

– Se nos collen aquí morremos xuntos-  recorda Ermitas que decía o seu pai  Manuel

Seguir lendo

Cárcere de Saturrarán

Un antiguo balneario de luxo, convertido en seminario e finalmente en prisión. Localizado na praia de Saturrarán (Mutriku), albergó un dos maiores e máis crueles cárceres do  Régximen Franquista. Saturrarán  converíuse  en prisión de mulleres clasificadas de “extremadamente rebeldes e perigosas”. Dúas mil mulleres republicanas de idades  entre os 16 e os 80 anos  de todos os lugares de España, estiveron presas entre 1937 y 1944.

Homenaxe a Celsa Díaz Cabanela

Texto lido por Chuky Trillo na investidura  de Celsa Díaz Cabanela como Republicana de Honra no ano 2019

Cuando se cuenta, se usurpa la memoria de los otros…
Mi memoria o mi nostalgia me han hecho tejer hilos.
Pero no forjar cadenas.
                SIMONE SIGNORET, La nostalgia no es lo que era

“Boa tarde, en primeiro lugar quero agradecer á Comisión pola recuperación da memoria histórica da Coruña que pensase en min para presentar a Celsa nesta merecida homenaxe como Republicana de honra.

Boa tarde, Celsa, hoxe tócame falar de ti, o que me produce un pracer enorme.

Amigas e amigos: Celsa pertence a unha xeración que desde unha idade moi temperá asumiu un compromiso, un compromiso coa xustiza, coa liberdade, coa solidariedade e cos Dereitos Humanos. Coñecémonos na entrada do instituto feminino, corría o curso 71-72, eu era  delegada da miña clase e alí apareceron Celsa e Conchi. Conchi ( González) non estudaba (era a filla de Xoaquin “ O Panadeiro” veterano militante comunista), Celsa estudaba en Monelos, a partir  daquel momento o noso compromiso non daría marcha atrás.

A ditadura fascista seguía en pé, a sombría presenza da ultradereita e da policía político social provocaba que calquera modelo de organización tiña que moverse entre as sombras da clandestinidade. Os partidos políticos e as asociacións estaban prohibidos e calquera manifestación popular nas rúas provocaba deseguido a presenza das forzas armadas e en consecuencia  as cargas e detencións policiais.

Seguir lendo

“Los espacios de reclusión franquista en Galicia. Análisis de la población reclusa (1940-1950)”

Interesante artigo  de Domingo Rodríguez Teijeiro publicano na revista MINIUS en 2008

“La intención del presente trabajo consiste en realizar una aportación al debate de las cifras de presos de posguerra analizando el caso gallego. En un primer apartado nos acercamos brevemente la constitución del
entramado penitenciario franquista en Galicia durante los años de la guerra y que permanecerá en funcionamiento durante la inmediata posguerra; la segunda parte constituye el análisis de la población reclusa, donde aportamos datos tanto de las cifras totales, como del carácter de los presos (políticos,
comunes), diferenciamos entre hombres y mujeres y también en lo relativo a su situación jurídica (detenidos, procesados, penados). La base del trabajo la constituyen las estadísticas penitenciarias que publica a partir de 1942 el Anuario Estadístico de España, la única fuente oficial, seriada y de carácter
general de que disponemos.”

Fai clic para acceder a 11.pdf