As persoas son a estela que detrás de si deixan

Queremos lembrar a catro donas: nais, esposas, republicanas e xenerosas.

BEATRIZ

No puede creer el que suscribe que se inmole,  al amparo de un fallo judicial dado por consecuencia de un sumario instruido con notoria pasión,  a un padre de familia con tres hijos de 9, 8 y 7 años que los dejará en el mayor desamparo ya que a pesar de haber trabajado toda la vida y de haber tenido una vida modesta y ordenada no alcanzó la dicha de ver asegurado su porvenir, única ilusión de su vida

Extracto da defensa realizada por Andrés García Ferreiro.

Andrés García Ferreiro era secretario do Concello de Vimianzo, pertençía a  Unión Republicana, foi encarcerado na prisión da Coruña  e fusilado no ano 1937 por “auxilio a la rebelión”.

Os seus nenos chamábanse Asunción, Julio e Andrés. A súa muller Beatriz González Villar quedou viúva, soa, e coas contas do banco embargadas. A muller do abogado, tivo que porse a traballar e vender roupa polas feiras  “cos nenos ao cargo e a comida na fiambreira”, “pero os meus fillos  sempre dignos e guapos”.

Despois sobreviviu cun pequeno almacén de patacas na rúa do Orzán, onde  tamén vendía caixas de sidra. Os fillos foron  superando as dificultades a pesar de que de nenos tiñan que soportar os insultos por ser fillos de rojo. A nai Beatriz axudóulles sempre a mirar cara adiante.

A súa neta  Bea descríbea como “mandona e riquiña” pero “cun burato negro de pena da que non se podía librar” e  sempre perplexa ante a vida que, sen ter por que,  lle tocou vivir.

JUANA

O seu home César Fraguela naceu no 1920 nunha familia de once irmáns. Era membro da CNT. Vivían na rúa Adelaida Muro da Coruña pero chegou o golpe de Estado, detuveron e  encarceraron a César Fraguela  varios anos. A muller, Juana, leváballe a comida á prisión e támen lle facía visitas coa súa nena Marisa, que acababa de nacer.

Cando saíu, as dificultades eran grandes. Cada pouco viña a policía a casa. Nun dos rexistros, as fillas estaban xogando as casitas –en realidade cos resto dos pratos rotos-; mentres lles tiraban todos os xoguetes un dos gardas dixo: “Pobres niñas”.

O xeral Franco chegaba  tódolos veráns a Galicia e  varios meses antes facíanse redadas e enchían  de novo o cárcere cos que lles chamaban  “roxos”. César Fraguela debía escapar e varios meses ao ano pasábaos agochado.

Facía transporte para a empresa “Charri”, e axudábanlles porque moitas veces entre materiais que tiña que transportar no traballo aparecían sacos de patacas e marmelada;  tamén lles acudiron os da ferretería “El arado”, os Pardo Parada e o médico Cabanillas que sacaba de paseo ás nenas os domingos.  Despois fixeron una casiña no barrio do Vioño cunha horta e así puideron sobrevivir.

A Juana Rodríguez Lastra tamén lle morreu un neno ao nacer e unha nena dun ano -quizáis unha mala atención médica , cando seu home estaba escapado. Nunca dixo unha mala palabra ás nenas Marisa, Toñita e Berta; sempre lles fixo  que a vida fora “de color de rosa” porque sabía que o seu home estaba na política para facer un mundo mellor para todos, tamén para as súas fillas.

O seu home César faleceu  no ano 1969 e a Juana nunca se lle quitou a cara de pena.

MERCEDES

Mercedes Mosquera Pampin , orfa de pai, empezou traballar en azafranes “El pote” con doce anos, e nunca se queixou.

Cando tiña vintedous coñeceu a  Joaquín González , tal foi o “flechazo” que tres meses despois casaron.

Sempre estivo orgullosa del, aprenderon moito xuntos. Joaquín, que viña dun periplo carcelario era apresado unha e outra vez. A Mercedes levábana tamén, e a Garda Civil nunha volta mostroulle os golpes que lle deran ao seu home para que sufrira aínda máis.

O primeiro recordo da súa filla Concha foi a nai chorando desde os barrotes do cárcere porque non a podía bicar.

Mercedes era unha muller, a pesar de todo, alegre e animosa. Á súa casa da rúa Marconi chegaban camaradas a quen sempre lles alegraba a vida. A súa nai  aprendéralle que debía ser independente, e así era. Foi o que lle namourou a Joaquín, o comunista panadeiro de Monte Alto: ter ao lado unha muller que non perdía o sorriso e conseguíu tamén unha familia feliz para Joaquín, que non a tivera, pois sufrirá o asasiñato dos tres queridos irmáns sen casa e sen referentes.

Non tiñan nada material, pero lían, viaxaban, ían pescar xuntos e non perdían os bailes do clube do mar.

A súa filla Concha di dela que “é vital e guerrilleira, que  ten o sorriso máis alegre e divertido en medio de tanta xente que sufriu tantas traxedias e penas”

PALMIRA

Era dunha familia de anarquistas: os Otero. O seu pai Joaquín era un importante  dirixente na Coruña.  Na casa da rúa Marconi sempre se aumentaba o caldo porque de seguido había xente a comer. Palmira, a filla maior axeitaba a comida para que puidera alimentar a máis xente. A súa nai leváraa a “maldita gripe” e o pai estaba de seguido embarcado. Foi levando ela soíña a familia adiante.

Jose Villaverde chegou a Coruña a organizar a actividade sindical, mentres acudía coa filla a comer á casa dos Otero onde Palmira abeirouse a el e casaron. Villaverde tiña un gran encanto persoal e gran capacidad de convicción, era un gran orador. Nun acto no teatro Rosalía adicado á muller advertía : “Vosotras, las trabajadoras le habéis perdido el miedo al patrón pero aún no le habéis perdido el miedo a Dios”. Ó  rematar avisáronno de que a súa vida corría perigo.

Finalmente forono buscar a casa e apresárono, poucos días despois  sacárono do cárcere para “pasear”.

A familia recuperou o corpo nun campo de Arteixo.

Palmira quedou soa coas fillas e de loito.

Recuperou a forza que lle viña de sempre e pouco a pouco conseguíu ter un posto no mercado e co seu traballo logrou ser unha das que máis froitas e verduras vendía.

As súas fillas nunca foron a misa, nin fixeron a comunión, nin foron á procesión do corpus… E sempre honraron a seu pai.

E Palmira sempre gardou como un tesouro o colgante coas fotos dos dous, que o seu home José lle dera ó gardián do cárcere antes de que o levaran á morte.

Carmen G-Rodeja Arribí

( artigo publicado no libro-disco Herdeiras de Carmen Penim de Inquedanzas sonoras)