Colaboración de Baldomero Iglesias Dobarrio, Mero, sobre a dor da represión.

Falamos moito de Auschwitz e dos campos de concentración nazis que quedaron como referente mundial da dor, da humillación, da vergoña que todas as guerras deixan tras de si.  Neses lugares que eran non só de privación de liberdade, senón de morte, de horror e castigo, escravismo, masificación, prantos, e tanta dor que prevalece.

Había tamén cascos de soldados, armas, bombas, xentes en ringleiras agardando a morte, homes e mulleres encadeados no infeliz destino, na boca dos fornos e crematorios, na insolencia de tanto desalmado, no experimento do imposible! Osos e cadáveres, miseria! Olladas perdidas no infinito que é ningures, ou anda cerca. 

Espazos con cortinas negras, fatais ausencias de cor, propios da desconfianza, do medo, da nocturnidade, da traizón. Ferros, perplexas resignacións que van dentro dos vagón que os levan, ningún sorriso perdido ou tolo, tenrura nas olladas buscando un algo de calor, quizais onde pousarse. Saben que nunca volverán! As portas rinchan nun pranto novo de esperanza. Acababa de amencer un novo día. Estaban vivos, un prazo máis naquel tren tan escuro. Silencios e olladas, mágoa e repugnancia dos verdugos desde os corazóns encollidos dos que sofren, vítimas do holocausto, hai xa setenta anos!  Así foi, así mo contaron, así o vin e o vivín.

Sobre todo da man de Enrique, o amigo do meu pai. Enrique Doval de San Vicente de Coeo, nas proximidades de Lugo, vivía con el o seu irmán Manuel, un home moi tranquilo e reservado que atendía as terras e o gando. Enrique era máis viaxeiro e viña pola casa, eu ía co meu pai e con el, que era moi paveiro, mesmo no falar decidido e optimista, co seu carácter aventureiro, emprendedor e resolto. Chamábanlle tamén o Cachimbas e acaíalle ben, aceptaba o alcume rindo da vida e deses pequenos aconteceres que lle dan, precisamente, sabor. Morreu en 1997 e naqueles eidos inhumanos que se perden en películas e distancias, en cores grises de pasado, sobreviviu dous anos. Tempos que o marcaron para sempre e que non esquecería na vida, pois non conseguía durmir moito e tiña moitos pesadelos. Fuxira de Francia despois de loitar co exército republicano na 117 compañía francesa que, claro, foi apresada polos alemáns. De aí a Mauthausen e chegou a pesar 35 quilos. Os mozos coma el traballaban seguido e os que non valían, eran eliminados. Enfermar era un sentenza de morte. Cando sobraba xente, viñan de noite e afogábanos nuns bidóns grandes de auga. Contaba sempre a anécdota do cura que axudaran a fuxir metido nun barril do lixo, debaixo das mondas de moitísimas patacas. O cura puido escapar, xa desde fóra, pero a eles moéronos a paus. Co tempo e despois de darlle a un cabo o reloxo que el tiña e do que se encaprichara, destinárono á construción de barracóns, como protexido. Escapou do campo cuns compañeiros de Valencia antes de chegaren as tropas aliadas e collendo unha tanqueta alemá á que lle pintaron a fouce e o martelo, colgándolle tamén a bandeira republicana. Romperon as alambradas e marcharon.

Enrique de Coeo, o amigo do meu pai, estaba coxo e a min contábame (anque falaba moi pouco deses temas, e sendo eu aínda un rapaz) que aquilo fora por meter intencionadamente a perna debaixo dunha roda dun tren para ter unha coartada que lle privase da morte, cando aquilo de axudar ao cura. Era de Coeo, da Casa Cabrera. Estiven un verán na súa casa, e amosoume a súa vida, os seus proxectos –que despois levou adiante- de comercializar as setas e champiñóns, tiña grandes proxectos na cabeza e era moi emprendedor. Chegou a mandar camións e camións delas a Madrid cando aquí aínda non se consumían. A min contábame cousas incribles que parecían doutro mundo, mesmo amosoume as troitas grandes que gardaba nos pozos, preto da casa, para cando tivese algunha celebración. Nos últimos tempos namorou dunha moza moito máis nova ca el. Eu víao moi feliz. Teño aínda na casa, moi gardada, unha máquina de fotos das de fol que trouxera de Alemaña e que me agasallou para que non esquecese aquelas calamidades. Hoxe está moi aferruxada, termando das memorias nunha funda de coiro negro, testemuño das súas mil batallas.

Mais aquí en Galiza, non foi menos. Os cárceres que aínda nos miran, dóennos e avergóñannos cada vez máis, un día e outro día, volven sobre de nós os intres daquela persecución, daquela guerra, daquela pasaxe da barbarie. Aínda por dentro resoan voces, berros, laios estremecidos, silencios afogados nas súas frías e abandonadas paredes. Son paredes que contiveron os prantos da dor, unha dor inmensa e o inxustificado sufrimento que habita aínda nas nosas conciencias. Os seus ecos son testemuño daquela represión, daquel holocausto noso e que por ser noso non foi menor. Só era preciso unha sospeita, un dedo acusador que involucrase e poñíanos no punto de mira daqueles fusís da senrazón e o medo, do terror. Suficiente para engaiolar a dignidade das persoas e das súas familias. Homes e mulleres, nas mesmas ringleiras da morte, a morte é a mesma aquí e en Alemaña, o mesmo motor, a mesma ideoloxía subversiva. Todos agardando ser paseados, vilmente asasinadas, agardando ir a ningures tan pretiño da nada! Ringleiras enormes de mulleres rapadas, insultadas, forzadas e obrigadas, quebrantadas e profanadas na propia dor ou na dor dos seus homes, transgredidos tamén nas súa ideas, nas súas ansias de liberdade que son as nosas, ferindo –xa daquelas- na nosa esperanza!

Pasaron polos cárceres de Galiza exércitos de persoas sen crime nin delito, sen culpa nin agravio, defendendo a verdade e os ideais da liberdade. Todos seguen aínda reclamando identificación, dignidade e reposición, memoria agradecida nesa reparación xusta para que non volva suceder algo semellante, que só pode sementar odios e xenreiras, guerras e mortes, vinganzas e terro, para que no canto de cárceres se habiliten escolas, para non caer no esquecemento do que aínda son eses edificios de frías estancias e cuartos, de longos corredores, de ecos que nos chaman a facer memoria, a lembrar os seus nomes e onde están, as “choupanas, caldeiros, presidios, prisións, cadeas, falcoas, penais, gaiolas, rateiras” …mil voces lles deron, nomes e lugares gravados na dor e na memoria, pasadoiros previos dos muros de fusilamento, dos barrancos, da morte, das foxas e sepulturas, do esquecemento covarde.

Lembrar debemos aos que mataron no Campo da Rata levados do cárcere da Coruña, aos que obrigaron a tirarse no mar desde O Cabo do Home, aos da Illa de San Simón, aos tantos e tantas das cunetas, aos de Vilarraso, aos do Acevo co Comandante Moreno, aos de todas as demais fosas que son moitas e de moitas non sabemos,  tamén aos dos campos de concentración, de traballos forzados, de exterminio e castigo.  Juana Capdevielle, Gayoso, María, Carme, Clementina, Josefa Barreiro, Seoane, Mercedes Romero, Francisco Mazariegos, Erundina Álvarez, Manuel Ponte, Emilia Cabaleiro, Díaz Pan, Carme de Miguel, Benigno Andrade, Virxinia Meilán, Díaz Baliño, Carme Sarille, Manuela Graña, Urania Mella, Marta Crespo, O Piloto, Henriqueta Gómez, O Asturiano, Maruxa Mazariegos, Hortensia Mosqueira, …milleiros e milleiros de débedas temos na recámara da nosa frouxa memoria.

Severino Rivas, o pai de Darío Rivas, quen –mirade por onde, foi o que iniciou a querela contra os crimes do franquismo en Arxentina e aínda sigue pedindo esclarecer os feitos que levaron á morte de tantos como aquel, seu pai, que sacaron do cárcere de Lugo e fora alcalde de Castro de Rei, apareceu aínda non hai moito en Cortapezas, preto de Portomarín, cando xa o seu fillo Darío tiña case os noventa anos.

Por riba da ferida, a ferruxe do esquecemento e os impedimentos dos que mandan que entorpecen e non axudan. Non podemos perder, sen máis, aos que encheron de honra a nosa memoria, opoñéndose a aquela insurrección contra o poder elixido polo pobo, aos que se opuxeron a aquela usurpación do dereIto e das ideas. Aínda se terán que encher páxinas de moitos libros, os tantos e tantas que aínda están por exhumar, nomear e coñecer e que, por suposto, nos quedan por devolverlles a honra!  

Baldomero Iglesias Dobarrio, Mero.